In een Kansrijke Combinatiegroep kun je weer écht leerkracht zijn

Anne van Bijnen, adviseur en expert op het gebied van rekenonderwijs en jonge kind vertelt in dit interview hoe je dat doet.

Vandaag gaan we het hebben over één van jouw expertises: rekenlessen geven in een combinatiegroep. Wat is een Kansrijke Combinatiegroep?

In een combinatiegroep zitten kinderen van verschillende leerjaren in één groep, denk aan een groep 1-2-3 of groep 4-5. Het werken in een combinatiegroep wordt vaak gezien als lastig of moeilijk. Er spelen vragen als ‘Hoe zorg ik ervoor dat ieder kind de aandacht krijgt die hij of zij nodig heeft?’ en ‘Hoe behandel ik alle leerstof binnen dezelfde tijd die ik altijd al had?’. Het is de kunst om kinderen op hun onderwijsbehoeften te groeperen zodat je de kinderen die iets meer of minder nodig hebben kunt verbinden met andere kinderen en elkaar kunnen helpen. Zo leren ze van en met elkaar.

Welke scholen vragen om het werken met Kansrijke Combinatiegroepen?

Er zijn twee soorten vragen die wij krijgen rondom combinatiegroepen. De eerste vraag komt vanuit de visie: ‘We zouden graag met verschillende parallelle combinatiegroepen werken omdat daar kansen liggen om vanuit leerlijnen te werken en tegemoet te komen aan de onderwijsbehoeften van kinderen, hoe pakken we dit aan?’. De andere vragen komen vanuit de urgentie: ‘We moeten gaan werken met combinatiegroepen om dat anders niet kan’.

Zo blijkt ook dat wanneer vanuit de school een combinatiegroep is opgestart op de oude manier (eerst de ene groep aan het werk zetten en dan de andere) leerkrachten altijd tijd te kort komen, ze een onvoldaan gevoel hebben en aangeven dat het niet werkt. Het is de vraag of ze echt doelgericht werken. Een goede begeleiding en implementatie is dus van groot belang. Zodra leerkrachten aan de slag gaan met Kansrijke Combinatiegroepen gaan ze anders kijken naar het onderwijs en zien ze vervolgens dat het onderwijs verbetert door deze andere manier van werken. Zelfs als de urgentie om combinatieklassen te formeren weg is, blijven ze vaak op deze andere manier werken.

Waar liggen kansen?

Je ziet dat in de onderbouw er vanuit urgentie automatisch wordt gekozen voor een combinatiegroep 3-4 terwijl het vaak effectiever is om de kinderen van groep 3 bij groep 1 en 2 aan te laten sluiten. De combinatie 3-4 is namelijk de moeilijkste combinatie van allemaal omdat kinderen in groep 3 vanuit psychologische ontwikkeling nog leren vanuit betekenisvol spel en het kantelpunt in de manier van leren zit tussen groep 3 en 4.

Wat zijn de voorwaarden om goede rekenlessen te kunnen geven in een combinatiegroep?

Wanneer we het hebben over de leerlingvaardigheden is het belangrijk dat kinderen leren hoe ze hulp kunnen vragen, kunnen samenwerken, kunnen omgaan met uitgestelde aandacht en een mate van zelfstandigheid hebben. Als we vervolgens naar de leerkracht kijken moet deze globale kennis hebben van de leerlijnen. Hiervoor hebben we bij BCO een e-module ontwikkeld zodat leerkrachten altijd tijd en plaats onafhankelijk kennis kunnen ophalen van de leerlijnen. De kennis van het hoofdfase-model van de leerlijnen (begrip, procedure etc.) is hierbij van belang.

Naast kennis dient een leerkracht ook vaardigheden te ontwikkelen betreffende de verschillende didactieken van een begripsinstructie en strategie-instructie en hoe ze die kunnen toepassen.

Werken met leerlijnen bij rekenen in een combinatiegroep? Vertel daar eens iets meer over.

In combinatiegroepen zet je per leerlijn alle kinderen van de combinatiegroep op elke leerlijn en geef je een of twee weken aandacht aan die leerlijn. Het voordeel hiervan is dat het overzicht geeft voor zowel de leerling als leerkracht. Je geeft de instructies op basis van de onderwijsbehoeften. Het is dus mogelijk dat een kind van groep 5 meedoet met vermenigvuldigen van groep 4 en een kind van groep 4 met het delen van groep 5. Naast de leerlijn die centraal staat gedurende een of twee weken zorg je ervoor dat alle leerlijnen onderhouden worden. Liefst met adaptieve middelen zodat de leerkracht daarin ontlast kan worden.

Hoe geef je goede instructies in een combinatiegroep?

Als we het hebben over de organisatie in een combinatiegroep zijn de instructies kort en bepaal je zelf wanneer je de hele groep erbij betrekt en wanneer je een instructie aan een klein groepje geeft of wanneer je de kinderen zelf laat oefenen.

Leerkrachten geven vaak aan dat ze binnen de schooltijd geen tijd hebben om te veranderen. Hoe zorg je ervoor dat de leerkrachten anders gaan werken zonder dat dit als een belasting voelt?

Ik kijk eerst samen met de school welke methode en welke manier van werken het beste past zodat het behapbaar en werkbaar blijft. Zo kijken we naar de mogelijkheden om onder schooltijd te oefenen. In het traject gaan we meteen aan de slag met de voorbereiding zodat de leerkracht de volgende dag aan de slag kan. Er is aandacht voor de mogelijkheden om de leerkracht te ontlasten. Welke digitale middelen kunnen ondersteunend zijn waardoor een leerkracht geen toets meer hoeft na te kijken en eigenaarschap bij de leerlingen vergroot wordt. Ook kijken we naar de mogelijkheden om lessen aan de hele klas te geven. Als je zicht hebt op de leerlijn, kun je voor de ene groep getallen groter maken maar wel werken met dezelfde strategie. Of bijvoorbeeld lessen over de tijd of over meten, oppervlakte of inhoud. Heel vaak kun je dezelfde les geven omdat de doelen niet ver uit elkaar liggen.

Heb je een mooi praktijkvoorbeeld van het geven van rekenlessen in een Kansrijke Combinatiegroep?

Een mooi voorbeeld is het traject op de Masten (Signum Onderwijs Den Bosch) in Rosmalen. Hier heb ik een reken coördinator opgeleid betreffende  de inhoud en coaching zodat zij altijd een stapje verder is dan haar collega’s. Kirsten Heezius heeft het in een jaar tijd voor elkaar gekregen om als inhoudelijk expert en coach het proces verder uit te bouwen. Nu hebben we alleen drie keer per jaar een feedbacksessie om de zaken door te spreken en dingen aan te scherpen.