‘Juf, ik ben klaar met de roze fase’
Begin van de middag op basisschool Olof Palme in het Brabantse Drunen. De leerlingen van groep 5 zijn aan het werk geweest met een ‘duurzame energie’-bouwdoos. Het thema van deze periode is ‘uitvindingen’; de opdracht is om iets te maken met de elementen uit de bouwdoos. De instructies bij de doos mogen niet gebruikt worden: je vindt zelf iets uit dat een probleem oplost. Vier leerlingen vertellen trots over hun apparaat: je kunt er mensen mee uit een put takelen en ze eten en drinken bezorgen als dat niet meteen lukt. De leerlingen hebben zich laten inspireren door het trieste verhaal van Julen, het Spaanse jongetje dat in een put viel en het niet overleefde.
Workshops
De opdracht met de bouwdoos is geen gewone les, maar een workshop. Die worden drie keer per week aangeboden. Leerlingen werken aan kleinere proeven, onderzoeken of andere activiteiten die aansluiten bij het thema dat in een periode van acht weken centraal staat. Dat kunnen ook muziek-, handvaardigheid- of ict-lessen zijn of een geschiedenisles zijn, bijvoorbeeld over ‘uitvinders’. De workshops sluiten daarmee aan bij het actuele thema uit Blink Wereld Geïntegreerd, een methode voor wereldoriëntatie die een brede vakkenintegratie en het thematisch werken combineert met de didactiek van onderzoekend leren. Dit schooljaar is het team van Olof Palme gestart met deze methode. Leerlingen van de groepen 5 tot en met 8 werken er drie keer per week 45 minuten mee. Groep 4 werkt van januari met Blink Wereld Geïntegreerd.
Structuur
Voor het team van circa 45 leerkrachten staat het schooljaar 2018-2019 in een teken van de doorontwikkeling op de didactiek van onderzoekend leren, met de nieuwe methode als gereedschap. Adviseurs Lana Goossens en Erno Mijland begeleiden het team. Lana: ‘We werken zoveel mogelijk vanuit de vragen van het team. Zo’n vraag is bijvoorbeeld: hoe volg ik in een periode van acht weken de vorderingen van mijn leerlingen? Samen met de leerkrachten hebben we een ontwerp gemaakt voor een datamuur.’ In de lokalen zijn ondertussen prikborden ingericht als datamuur. De kolommen ‘verkennen’, ‘onderzoeksvraag’, ‘onderzoeksplan’, ‘onderzoeken’, ‘presenteren’ en ‘evalueren’ visualiseren het stappenplan waarop de aanpak van Blink Wereld Geïntegreerd is gebaseerd. Elke kolom heeft een eigen icoon en een eigen kleur. Leerlingen plaatsen zelf hun vragen, bewijsstukken enzovoort in de juiste kolom. De leerkracht kan in de betreffende fasen plannen, criteria en tips en tops plaatsen. De leerlingen zijn al helemaal gewend aan deze manier van werken. Een leerling uit groep 5: ‘Juf, ik ben klaar met de roze fase.’
De buitenwereld
‘Onderzoekend leren wordt nog krachtiger als je rond een thema de buitenwereld binnenhaalt en met je leerlingen naar buiten gaat’, zegt Erno. Angela Moniharapon, leerkracht groep 5, vertelt enthousiast dat er een uitvinder in de klas is komen vertellen over zijn werk. ‘De leerlingen waren erg benieuwd of je daar nou rijk van wordt. We zijn ook met de groep naar het Ontdekstation in Tilburg geweest, een plek waar kinderen proefjes kunnen doen en met gereedschappen leren werken. Al die ervaringen geven het thema nog meer diepgang.’
Zelf oplossen
In groep 8 staat het thema ‘de experimentele keuken’ centraal. De leerlingen maken een vlog, waarin ze een recept demonstreren waarin een onderzoeksvraag verwerkt is. Op de datamuur lezen we de vragen. Hoe kan het dat maïs popt? Van welke groenten kun je chips maken? Een vlog maken, daar komt van alles bij kijken. Het regelen van een locatie bijvoorbeeld. De groep die zich verdiept in het onderwerp popcorn wil een opname maken in een bioscoop. ‘Je mag dat zelf regelen’, zegt leerkracht van groep 8 Marlous de Gouw. ‘Maar bereid wel je telefoongesprek goed voor. Vertel precies wat je wilt doen, zorg dat je weet op welke momenten jullie zelf kunnen.’ Andere leerlingen worstelen met de techniek. Voor één van de leerlingen is dat net waar hij heel goed in is. Hij krijgt de ruimte de onderzoeksgroepen te helpen die met technische vragen zitten.
"Het komen tot goede onderzoeksvragen blijft een uitdaging: je wilt dat ze een denk- en onderzoeksproces op gang brengen bij leerlingen"
Goede onderzoeksvragen
Marlous: ‘Het komen tot goede onderzoeksvragen blijft wel een uitdaging. Je wilt dat de leerlingen er langere tijd mee bezig zijn, dat de vragen een denk- en onderzoeksproces op gang brengen. Veel vragen zijn te gemakkelijk te beantwoorden door het internet te raadplegen. Ik zie ook dat kinderen snel aan de slag willen, werken aan hun eindopdracht. Maar het idee is om eerst echt goed onderzoek te doen. De volgende keer ga ik eens onderzoeken hoe het werkt als ik niet aan het begin vertel wat de eindopdracht is.’ De aandacht voor goede vragen zien we overal in de school terug. In groep 5 hangt een ‘vragenparkeerplaats’, een poster waarop spontane vragen van kinderen verzameld worden. Op één van de Post-Its lezen we: ‘Wie heeft de woorden bedacht?’